In oktober 2022, in een ingewikkelde en delicate context, gingen twee expert-vrijwilligers naar Zuid-Kivu voor een capaciteitsopbouwmissie in de vorm van een ‘on the job’-opleiding voor medisch en paramedisch personeel van de spoedeisende hulp en de afdeling intensieve zorgen.
Saint Martin de Nyangezi referentieziekenhuis. Dit ziekenhuis ligt op 25 km van Bukavu in een plattelandsgebied waar landbouw de belangrijkste levensader is. De bevolking is kwetsbaar, met weinig inkomsten en slechte levensomstandigheden. De toegang via zandwegen is moeilijk en de veiligheid is onstabiel. Toch zien we een glimlach en een zekere trots op de gezichten van de lokale bevolking.
De doelstellingen worden als onderdeel van een driejarig programma voor capaciteitsopbouw door Artsen zonder Vakantie gegeven. Dit was de eerste missie naar de afdeling spoedgevallen en intensieve zorgen van het referentieziekenhuis Saint Martin de Nyangezi.
Het ziekenhuis, dat onze partner is, wilde deze dienst verbeteren. Om dit programma te verwezenlijken, heeft het ziekenhuis samen met Artsen zonder Vakantie de doelstellingen missie-per-missie bepaald. Dit maakt het mogelijk om bij te sturen naargelang de context en de evolutie van het programma.
Het doel van de missie van Nele en Laurence was het versterken van de vaardigheden van het verplegend personeel maar ook het uitbouwen van de capaciteit om kwaliteitsvolle zorg te verlenen aan een kwetsbare bevolking.
Nele : Voor deze eerste missie evalueerden Laurence en ik de intensieve zorg zodat we een uitgangspunt hadden. Tegelijkertijd voerden we kleine veranderingen door om de werking van de afdeling te verbeteren. Zo hebben we bijvoorbeeld de medicijnkastjes gereorganiseerd zodat alles duidelijk zichtbaar en gemakkelijk te vinden is.
Nele vertelt ons een anekdote: “We hebben de medicijnkastjes per noodgeval ingericht. Ik schreef de naam en de inhoud van de medicijnen op de voorkant van de doosjes. Vervolgens heeft de verpleger Jean-Marie het systeem verbeterd door de naam die op de doosjes stond uit te knippen en op het deksel erboven te zetten wat nog praktischer is! Het is geweldig, hij maakt zich het systeem eigen en maakt het nog beter. Het ontroerde me echt omdat hij met kleine gebaren dingen verbetert.
Ook de hygiëne is verbeterd, bijvoorbeeld door de tafels te dekken om het schoonmaken te vergemakkelijken. We hebben ook een klembordsysteem met het vervolgblad geïnstalleerd bij het bed van de patiënten.
Dit zijn eenvoudige handelingen maar ze maken het verschil in de organisatie van het dagelijkse reilen en zeilen van het ziekenhuis.
De training ging door op verzoek van het ziekenhuis. We namen met het team deel aan het dagelijkse leven op de spoeddienst en de intensive care. We vormden een hecht team.
We baseerden de opleiding op wat er op de spoedafdeling leeft met de patiënten die op dat moment aanwezig waren.
Zo konden we beginnen met de training van het ABCDE-systeem, een universele methode om de interventieprocedure te beschrijven voor wanneer een patiënt in kritieke toestand op de spoedeisende hulp arriveert. Volgens deze methode worden patiënten naar urgentie behandeld wat letterlijk levens kan redden.
Daarna hebben we een scoresysteem ingevoerd om plotse verslechtering in de gezondheidstoestand van de patiënt te beoordelen om zo bijvoorbeeld een hartstilstand te voorkomen.
Het team was ook erg blij met de training over elektrocardiogram (ECG) omdat ze hier een nieuw apparaat hadden. Het maakt de dingen gemakkelijker voor hen. Daarna sloten we af met een training in geavanceerde cardiopulmonale reanimatie.
Nele : De opleiding gebeurt in functie van de patiënt die behandeld wordt. We werken samen. Het personeel leert tegelijkertijd. Dat noemen we ‘on the job’ training
Helaas diende een patiënt gereanimeerd te worden. Dit deden we samen. Zo kon het team in de praktijk zien hoe het moest. Ze vertelden ons dat ze veel geleerd hadden van deze reddingsactie omdat ze het voordien op een andere manier deden.
Op deze afdeling hingen al heel wat protocollen aan de muren (voornamelijk aangaande de bediening van medische apparatuur) en het personeel volgt de procedures goed. Dit zijn technische protocollen die ze tijdens de Jenga Maarifa training hebben gekregen.
We hebben deze procedures herbekeken vanuit medisch oogpunt maar ook vanuit praktisch opzicht naar de patiënt toe. Bijvoorbeeld, hoeveel liter zuurstof moet worden toegediend in relatie tot de saturatiemeter. Wij houden rekening met de bestaande apparatuur in relatie tot de context. Als er een gebrek is aan noodzakelijke apparatuur maken we een lijst aan die leggen we ter goedkeuring voorleggen.
Laurence : We zijn een echt team geworden, we werken hecht samen. Het gaat niet alleen om een professionele ook om de menselijke relatie. Het is verrijkend omdat we als gelijken delen. We leren van elkaar.
In het begin woonde ik de personeelsvergaderingen van de verpleegkundigen op de achtergrond bij. Zo kon ik observeren hoe ze werkten. Ze presenteren een geval en bespreken het om de beste aanpak te vinden. Ik stelde veel vragen omdat er dingen waren die ik niet wist en zij leerden me nieuwe technieken. Het is een uitwisseling in twee richtingen!
De sfeer is geladen met emotie, de vermoeidheid is voelbaar, de levensomstandigheden zijn spartaans en toch zetten onze twee collega’s zich in om het beste van zichzelf te geven en om hun vaardigheden door te geven. Deze zending is duidelijk intens en we nemen even de tijd om Laurence te vragen hoe zij zich voelt. Ondanks alles antwoordt ze ons spontaan:
Hoe kunnen we hier niet gelukkig zijn! Delen, samenwerken, het is superverrijkend!
In deze regio zijn de patiënten echt arm en ze hebben geen Frans geleerd op school. Er is een taalbarrière waardoor we niet rechtstreeks met de patiënten kunnen communiceren. Dus geven onze collega’s door wat wij zeggen. Vanaf het begin hebben we het over ‘onze patiënten’ en niet over ‘jouw patiënten’. We doen alles samen, als gelijken, dat voelen de patiënten ook. Er is natuurlijk het feit dat we bijdragen aan het leveren van kwaliteitszorg maar het relationele aspect geeft de patiënt vertrouwen. De impact is medisch en emotioneel.
Laurence : Vanmorgen hadden dokter Moïse en ik het over de evolutie van onze patiënten. We hebben een relatie van gelijken opgebouwd, in alles wat we samen realiseren is het duidelijk dat de patiënt centraal staat.
Nele maakte een soortgelijke reis met dokter Olivier naar de spoedafdeling van het Nyantende ziekenhuis, dat een paar kilometer verderop ligt. Een reis waar ze een hechte relatie met het personeel heeft opgebouwd. Ze hebben al vier jaar een WhatsApp-groep waardoor ze contact met elkaar kunnen houden, dat was vooral belangrijk tijdens de COVID-pandemie. Dr. Olivier is nu directeur van het Nyangezi ziekenhuis, ze is herenigd met haar collega-vriendin. Nele en Laurence zijn ervan overtuigd dat ze na deze missie ook een WhatsApp-groep zullen maken en dat ze zullen blijven communiceren, delen en inchecken.
Nele : Contact houden is meer dan professioneel, het is ook persoonlijk. We praten over medische en praktische zaken maar de ervaringen ter plaatse maken dat we ook vrienden zijn geworden en dus praten we ook gewoon over ons leven.
Ondanks het feit dat deze zending slechts 15 dagen duurde, hebben we een echte evolutie gezien in de implementatie van wat het personeel heeft geleerd. Ze zijn zo geëngageerd zelfs nadat ze een nacht doorgewerkt hebben. Ze blijven geïnteresseerd en willen leren. Ze geven nooit op!
Nele : Wat me opvalt is dat ze altijd moeten vechten. In alle omstandigheden moeten ze vechten – in het ziekenhuis om de best mogelijke zorg te geven, thuis om te overleven… En toch hebben ze zoveel mededogen voor en solidariteit met elkaar.
We zijn ervan overtuigd dat ze zullen blijven werken aan de dingen die we samen hebben opgezet, omdat ze een betere wereld willen en vooral een betere gezondheidszorg! Dit is nog maar het begin van de reis.
Récit : Alexandra Guillot, responsable communication pour Médecins Sans Vacances
