Veronique Coppin ondersteunt slachtoffers van het oorlogsgeweld in DR Congo

Het conflict in de Democratische Republiek Congo (DRC) is sinds 2021 weer opgelaaid, met een nog grotere intensiteit sinds het begin van 2024. Sinds 1998 heeft deze oorlog zo’n 6 miljoen levens geëist.

Dit geweld hangt nauw samen met de exploitatie van mijnen in Oost-Congo, die vol zitten met mineralen die essentieel zijn voor de ecologische transitie van westerse landen. Er is echter weinig belangstelling voor de oorlog, zowel in de media als in de internationale gemeenschap. Met deze getuigenis van één van onze expert-vrijwilligsters Veronique Coppin, wil Artsen Zonder Vakantie laten weten dat wij op onze manier ons steentje bijdragen in het ondersteunen van sommige van deze oorlogsslachtoffers.

Vele oorlogsslachtoffers zijn vrouwen die seksueel misbruikt worden

Veronique: In Sosame – het psychiatrisch ziekenhuis in Bukavu in Congo – verricht men opmerkelijk werk naar opvang van slachtoffers van seksueel geweld met zeer beperkte middelen.

Om de twee weken maakt coach Francisco Habamungu patiënten en hun dichte omgeving bewust van het feit dat de factoren die verband houden met seksueel geweld complex zijn en dat ze het leven van mensen ernstig verwoesten.

Uit een recente studie van het American Journal of Public Health blijkt dat tot 1,8 miljoen Congolese vrouwen minstens één keer in hun leven zijn verkracht. Veel vrouwen in Kivu, en dus ook in psychiatrische ziekenhuizen zoals Sosame, beseffen dat het lang zal duren voordat het geweld stopt en de vrede terugkeert.

Francisco is de voorvechter van vrede en hij vecht tegen dit geweld. Hij probeert vrouwen te motiveren om hulp te zoeken en niet te wachten tot er complicaties optreden. Seksueel geweld is een oorlogswapen geworden: de agressors gebruiken verkrachting bewust als middel om de samenleving te deconstrueren en dragen zo bij aan het klimaat van onveiligheid en straffeloosheid. De bestrijding ervan is bijzonder complex omdat het wijdverspreid is en niet beperkt blijft tot een specifieke groep individuen. De toename van verkrachtingen is ongetwijfeld één van de meest tragische gevolgen van de afbraak van de traditionele samenleving. Seksuele misdrijven zijn meer dan alleen fysiek geweld, ze vernietigen sociale normen en ontmenselijken zowel de slachtoffers als hun omgeving. Een vrouw die verkracht is, wordt vaak verstoten door haar lokale gemeenschap en loopt het risico om aan de rand van de samenleving te leven. Dit stigma is erg moeilijk te overwinnen. Er zijn veel redenen waarom vrouwen die verkracht zijn, worden afgewezen: schaamte, oneer, schuldgevoel van de partner, sociale druk, hygiënemaatregelen voor de rest van de familie of angst voor ziekte.

Praten helpt

Veronique: Als expert-vrijwilliger voor Artsen Zonder Vakantie, organiseer ik regelmatig ‘vragen staat vrij’ praatgroepen voor alle vrouwen in Sosame. Geen vraag is er te veel of ongepast, de sfeer is veilig en intiem. Niet alleen krijgen ze van ons medische uitleg en voorlichting, het is ook het moment dat de vrouwen onderling ervaringen wisselen en vaak voor het eerst hun verhaal vertellen aan een ander. De kracht van de groep resulteert in veel solidariteit en maakt hen sterk. Ik hoor nadien vaak dat deze gesprekken de beste momenten van hun opname waren. Ik bewonder de veerkracht die deze dames in zich hebben en verleg graag mijn eigen grenzen om hen van dichtbij te steunen.

Trauma voor moeder en kind

Kinderen die geboren worden na verkrachting vormen ook een destabiliserende factor in de traditionele samenleving. Eerst en vooral moeten de moeders leren leven met de voortdurende herinnering aan de aanval waardoor ze onvermijdelijk moeite hebben om een stabiele relatie met hun kind, het bewijs van de verkrachting, op te bouwen. Ook is het moeilijk voor deze kinderen om hun plaats te vinden in de gemeenschap. Sommigen zijn in het bos geboren, hebben geen burgerlijke status en zijn nooit naar school geweest. Ze worden "slangenkinderen" genoemd, zijn niet geïntegreerd in de samenleving en vormen een aparte groep die op haar beurt een gevaar vormt voor de Congolese samenleving.

In Sosame is er ook plaats voor deze kinderen. Het is vaak via via dat deze kinderen op spoed terechtkomen. Het multidisciplinaire team schiet dan meteen in actie en zoekt de moeder in kwestie op om haar te motiveren om naar het ziekenhuis te komen. Niet alleen de schaamte van de gebeurtenissen en het verstoten van het kind zijn belemmerende factoren, ook de hoge kost van een ziekenhuisopname maken het bijzonder moeilijk om de mama te overtuigen. Het is een heel groot probleem waar geen pasklare oplossing voor gevonden wordt.

Multidisciplinaire zorg verhoogt de kans op herstel

Veronique: Toen er drie jaar geleden een spoedopnamedienst werd gebouwd in Sosame, meldden verkrachte en door de maatschappij verstoten vrouwen zich vaak in zeer verwarde en mensonterende toestanden. Ze worden 24 uur per dag, 7 dagen per week opgevangen en verzorgd op de spoed, waar actief naar ze wordt geluisterd.

Het team geeft informatie over normale reacties na een schokkende gebeurtenis en leert hen hoe ze ermee moeten omgaan. De arts en zijn multidisciplinaire team hebben aangetoond dat slachtoffers van seksueel geweld die multidisciplinaire zorg krijgen een betere kans hebben op herstel, sneller herstellen en minder kans hebben op verder geweld.

De WHO beveelt aan dat alle slachtoffers zo snel mogelijk na het geweld dit soort zorg krijgen, omdat ze veel meer kans hebben op depressies en posttraumatische stress. Studies hebben het verband aangetoond tussen de verkrachting van meisjes en vrouwen en ernstige slaapstoornissen, somatische klachten, overmatig alcoholgebruik, roken en gedragsproblemen zoals agressie naar zichzelf en anderen, herhaaldelijk gevaar uitlokkend gedrag en, soms uiteindelijk, zelfmoord.

De rol van het team op de spoedeisende hulp is daarom erg belangrijk: het is onze taak om de tekenen te herkennen dat een vrouw slachtoffer is van seksueel geweld. Enkel dan kunnen we de symptomen van posttraumatische stress waaraan de slachtoffers lijden op de juiste manier behandelen. De gevolgen van seksueel geweld worden vaak slecht begrepen en worden zelden gediagnosticeerd voordat deze vrouwen in Sosame aankomen. Het is daarom essentieel om deze vrouwen op een sympathieke manier te ontvangen, naar hen te luisteren en hen te geloven. Vervolgens moeten we de continuïteit van de zorg garanderen.

Uit het contact en de berichtjes die ik hier in België vaak krijg, put ik energie om dit mooie maar harde werk voor Artsen zonder Vakantie verder te zetten. Leest u zelf maar mee… ( ik heb een deeltje van de tekst onleesbaar gemaakt owv privacy doeleinden.)

#TogetherWeCare4HealthCare

Help onze Afrikaanse collega’s om noodzakelijke medische zorg toegankelijk te maken.

Doe een gift