Hoewel verpleegkundigen meestal een ondersteunende en faciliterende rol hebben in het ziekenhuiswezen, kunnen hun interventies het verschil betekenen tussen leven en dood. Als operatieverpleegkundige zorgt expert-vrijwilliger Monique van Milaan er immers voor dat patiënten geopereerd worden in een veilige en steriele omgeving.
Wat zouden patiënten doen zonder verpleegkundigen? Er bestaat geen twijfel over, verpleegkundigen zijn een essentiële schakel in de zorgketen.
De cijfers spreken voor zich. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie bestaat 50% van alle zorgprofessionals ter wereld uit verpleegkundigen. En wist je dat in 80% van de zendingen van Artsen Zonder Vakantie (AZV) een verpleegkundige aanwezig is? 40% van onze expert-vrijwilligers zijn verpleegkundigen. Of het nu gaat om een zending vanuit België of een Afrikaans buurland; of het nu gaat om een team dat volledig bestaat uit Afrikaanse collega’s of een gemengd team dat ter plaatse samenkomt… zonder verpleegkundigen kunnen we onze zendingen niet voltooien!
Omdat 12 mei DE internationale dag is waarop verpleegkundigen in de bloemetjes te zetten, sprak Artsen Zonder Vakantie met degenen die aan het bed van patiënten werken.
Monique: In de beginjaren werkten de vrijwilligers van Artsen Zonder Vakantie op de klassieke manier. De Westerse chirurg die naar Afrika kwam om te opereren wenste een Westerse verpleegkundige om hem te assisteren. Vandaag de dag hebben wij, de vrijwilligers, een terugtredende rol. We bemoedigen en versterken het lokale personeel zodat zij de beste zorgen kunnen toedienen aan de patiënten.
Voordat een operatie plaatsvindt, leveren we veel inspanning om samen uit te denken wat er allemaal nodig is om een operatie tot een succesvol einde te brengen. Er wordt uitgebreid besproken wat we juist gaan doen en welke instrumenten daarvoor nodig zijn. Vaak stellen we basissets van instrumenten samen om efficiënt en hygiënisch te kunnen werken. Dit zorgt ervoor dat wij tijdens de operatie niet meer hoeven te zoeken naar instrumenten. Dat brengt rust.
Waar ik het meest trots op ben, zijn de evoluties die de vrijwilligersequipe van Artsen Zonder Vakantie heeft doorgemaakt. In de beginjaren dat ik op zending ging, hebben Westerse artsen en ik aan lokale Afrikaanse artsen en verpleegkundigen verscheidene medische handelingen aangeleerd. Met deze Afrikaanse artsen en verpleegkundigen ga ik nu samen op zending naar andere Afrikaanse ziekenhuizen.
De verpleegkundigen bereiden operatiesets voor en zijn altijd bezig met het steriel en veilig houden van al het nodige materiaal om een operatie succesvol uit te voeren. Moesten wij er niet zijn om dit allemaal in het oog te houden, kunnen patiënten sterven aan infecties e.a.
Monique: Het is ongelofelijk wat het betekent voor patiënten en hun naasten om te luisteren naar hun verhaal, zelfs al staan we machteloos in sommige situaties. Samen huilen en mensen het gevoel geven dat ze niet alleen zijn kan enorm opluchten.
Aandacht, iemand écht zien is zo belangrijk. Contact maken met mensen is zo wezenlijk. Dat is de reden waarom ik voor de job van verpleegkundige gekozen heb. Ook al moeten wij vaak snel werken, je hebt altijd tijd om iemand in de ogen te kijken, gerust te stellen, aan te raken en te verbinden. Daar moet je tijd voor maken.
Toen ik op zending ging naar Ciriri in DR Congo moesten we door de dienst Intensieve Zorgen om tot aan het operatiekwartier te geraken. Daar wandelen we elke keer voorbij Joseph, een jongetje met brandwonden. Telkens stopte ik even bij hem, om te kijken hoe het met hem ging en een praatje te maken. Op deze dienst lag ook een meisje met gigantisch veel ontstekingen waaraan ze helaas zou overlijden. Zij kwam ook op ons operatiekwartier voor verbandwissels. Vaak ging ik naast haar zitten en tekenden we even. Het nam slechts een paar minuten van mijn tijd in beslag, maar betekende een wereld van verschil voor deze kinderen.
Monique: Ooit hebben we een zuigend verband aangelegd bij een mevrouw die al een jaar in het ziekenhuis lag met een niet-genezende wonde. Zulk verband zorgt ervoor dat er constant een hele lichte zuig gegeven wordt aan de wonde waardoor het weefsel kan herstellen. Dit hebben we kunnen doen met een kleine vacuümpomp en een verband dat we met huishoudfolie verbonden, waardoor het ook vacuüm bleef. Deze vrouw is helemaal hersteld.
Ook kijk ik met veel plezier terug naar het moment waarop er nieuwe bedden waren aangekomen in het ziekenhuis. Deze bedden waren heel vergelijkbaar met de ziekenhuisbedden die we in België kennen, waar het hoofdeinde omhoog kan. Er was een patiënt met een enorme wonde aan zijn voet die we opereerden. Na de operatie moest zijn voet omhooggehouden worden, dus hij werd andersom in bed gelegd. De eenvoudige oplossing om deze patiënt om te draaien was zo effectief en zo inventief (lacht).
Monique: Ik ga op zending naar verschillende ziekenhuizen in Afrika en ben daar om te kijken en te luisteren naar lokale medewerkers. Dan kunnen we samen op zoek gaan naar een antwoord op de vraag: “Wat kunnen we in deze situatie betekenen voor deze patiënt met de tools die voorhanden zijn?” Ik let er altijd op om situaties niet te beoordelen met een Westerse bril, wat bij momenten heel uitdagend is.
Het is zo belangrijk om met een team van vrijwilligers te werken dat kan relativeren en durft te praten over het grote ongemak dat komt kijken bij de imperfecties waarmee we geconfronteerd worden. Alleen zo kan je het volhouden. Het een kunst om genoegen te nemen met wat je wel kan betekenen. Dat heb ik echt moeten leren.
