Correct apotheekbeheer: een voorwaarde voor een goed functionerend ziekenhuis

Apothekers Dominique Beullens en Guido Dhollander, twee Belgische expert-vrijwilligers van Artsen Zonder Vakantie, organiseerden in november 2023 een opleiding apotheekbeheer in Benin. Ze startten hun zending in het ziekenhuis van Bassila, waar ze vijf dagen verbleven. Daarna trokken ze door naar Savalou-Bante om een week les te geven aan apotheekmedewerkers van andere Beninese partnerziekenhuizen. Nooit eerder werkten vrijwilligers van Artsen Zonder Vakantie (AZV) op deze locaties rond apotheekbeheer.

Pilootproject

Guido: Het was de eerste keer dat AZV inzette op dit thema in Benin. In het verleden vonden wel opleidingen apotheekbeheer plaats in andere landen waar AZV actief is. Zo hebben expert-vrijwilligers Dina Vangeluwe en Hugo Meyvis hierrond veel ervaring opgedaan in DR Congo. Ervaring die ze voor ons vertrek uitvoerig deelden. Wij zijn zeer dankbaar voor het advies dat zij voor ons vertrek gaven en de cursus die zij ter beschikking stelden.

Dominique: Apotheekbeheer kan op het eerste zicht onbelangrijk lijken, maar als je dat goed doet, heeft dit niets dan positieve gevolgen. Zowel voor de financiële situatie van het ziekenhuis als voor de patiënt. Iedere patiënt wil immers kunnen beschikken over de juiste medicatie (d.w.z. medicatie die meteen voorradig is, correct bewaard werd, niet vervallen is,…). Een tevreden patiënt, die maakt mond-aan-mondreclame en komt terug naar het ziekenhuis. Lang verhaal kort: correct apotheekbeheer is een voorwaarde voor een goed functionerend ziekenhuis.

Structuur, orde en netheid

Dominique: Er zijn vele medicijnen die uit dezelfde chemische elementen bestaan en dus dezelfde werking hebben, maar verkocht worden onder een andere naam. Eén van de bekendste voorbeelden daarvan is Paracetamol en Dafalgan. Een logische structuur brengen in de apotheek impliceert dus dat medicijnen geordend worden volgens actief bestanddeel en niet volgens merknaam.

“Ons doel is dat eender wie die in de apotheek komt, zijn of haar weg vindt. Daarvoor is een logische structuur, orde en netheid nodig. Wanneer deze eenvoudige, essentiële basisbeginselen aanwezig zijn, maakt men minder fouten en loopt alles vlotter.”

Dominique Beullens, apotheker & expert-vrijwilliger bij Artsen Zonder Vakantie

Guido: De aanwezigheid van de juiste bewaaromstandigheden is natuurlijk ook een basisvereiste. Medicatie moet vaak op een vrij lage temperatuur bewaard worden. Wanneer de ijskast van het depot kapot is en er geen airco is, worden geneesmiddelen razendsnel onbruikbaar.

Twee gelukjes van de dag

Dominique: Onze opleiding wierp meteen vruchten af. Dat was heel fijn om te zien. Één deelnemer zei meteen na de cursus: “Mijn doel is om volgend jaar 10% minder vervallen middelen in stock te hebben. Dit creëert ruimte in het magazijn, maar vergroot ook de kans dat medicatie met een houdbaarheidsdatum die in orde is, verkocht kan worden aan de patiënt.”

Wat later wist een andere deelnemer mij te vertellen dat de dokter aan een patiënt Paracetamol had voorgeschreven, maar dat zij had Dafalgan meegegeven omdat die medicatie sneller ging vervallen.

Dominique: Deze cursisten hadden dus goed begrepen waar het om draait: beter stockbeheer en minder vervallen geneesmiddelen. Vergeet niet dat de mensen die in de medicijnendepots werken een heel andere opleiding hebben genoten dan Belgische apothekers. Vergelijk het met een magazijnier in België.

Inzetten op de juiste medicatie

Guido: “Wij staan 100% achter de visie van AZV om nodig materiaal zoveel mogelijk lokaal aan te kopen. Dit geldt voor biomedisch materiaal (want wat ben je met afgedankt Belgisch materiaal waar in Afrika geen wisselstukken voor zijn en waar niemand van weet hoe je het gebruikt?), maar zeker ook voor medicatie. Het is schrijnend om te zien hoe veel medicatie er in het verleden werd opgestuurd naar Afrikaanse ziekenhuizen dat al (bijna) vervallen was bij aankomst. Om nog maar te zwijgen over het feit dat niemand wist hoe ze te gebruiken.

Gedoneerde medicatie waarvan het gebruik ongekend is

Wat we gedaan hebben, is o.a een lijst gecreëerd van de nodige medicijnen die een urgentiekit op de materniteit, spoed, pediatrie en het operatiekwartier dient te bevatten. Tijdens de opmaak van deze lijst, werd steeds rekening gehouden met de Beninese regelgeving. Deze medicatie zal ook allemaal lokaal aangekocht worden.

Guido Dhollander, apotheker & expert-vrijwilliger bij Artsen Zonder Vakantie

Het vuur brandend houden

Dominique: Wij zouden volgend jaar graag eens teruggaan naar de ziekenhuizen van Bassila en Savalou-Bante om te kijken hoe hun medicijnendepots erbij liggen. Als alles nog steeds netjes is, zijn wij in ons opzet geslaagd. Sowieso willen we op regelmatige basis een Teamsmeeting inplannen met onze collega’s in Afrika. We willen blijven contact houden en samen oplossingen uitwerken voor de uitdagingen van apotheekbeheer.

Guido: Onze Afrikaanse collega’s die werken in de medicijnendepots en -diensten kunnen natuurlijk niet alleen leren van ons, maar ook van elkaar. In het ziekenhuis van Savalou-Bante gaven we een week les aan apotheekmedewerkers van verschillende Beninese partnerziekenhuizen. Vele medewerkers zagen elkaar daar voor de eerste keer. Vanaf nu kunnen ze onderling contact houden, bij elkaar te rade gaan en good practices delen. Zo zou het kunnen dat het ene magazijn een overschot heeft aan een bepaald product waar er op een andere locatie een tekort aan is. Als daar ook uitwisselingen gebeuren, is deze zending helemaal een succes te noemen. Het komt allemaal neer op de slagzin die we constant herhaalden: “Meten is weten.”

Help onze Afrikaanse collega’s om noodzakelijke medische zorg toegankelijk te maken.

Doe een gift