Artsen Zonder Vakantie investeert daarom al jaren in geestelijke gezondheidszorg. In de loop der jaren werden al tientallen zendingen naar DR Congo en Burundi georganiseerd met als doel psychisch lijden te verminderen. Een spilfiguur hierin is Veronique Coppin, psychiatrisch verpleegster die onlangs haar 22e zending in het kader van psychiatrische gezondheidszorg voltooide.
450 miljoen mensen in de wereld worden door geestesziekten getroffen, zowel in de Westerse wereld, als in Afrika. Daarom investeert Artsen Zonder Vakantie al jaren in geestelijke gezondheidszorg. In de loop der jaren werden al tientallen zendingen naar DR Congo en Burundi georganiseerd met als doel psychisch lijden te verminderen. Een spilfiguur hierin is Veronique Coppin, psychiatrisch verpleegster die onlangs haar 22e zending in het kader van psychiatrische gezondheidszorg voltooide.
Veronique’s parcours binnen de Afrikaanse geestelijke gezondheidszorg
Veronique, hoofdverpleegkundige op een ontwenningsdienst voor alcohol en medicatie in Psychiatrisch Centrum Frapello (campus Oosterzele) heeft al 22 zendingen op haar palmares staan; 10 voor Artsen Zonder Vakantie en 12 voor Fracarita. De laatste zending dateert van oktober 2022, en startte in drie Burundese neuro-psychiatrische centra: Centre Neuropsychiatrique de Kamenge (afgekort CNPK) in Bujumbura, met de antennes Ngozi en Gitega. Van daaruit trok ze naar het oosten van Congo, naar het neuro-psychiatrisch Centrum Sosame in Bukavu. Vier centra die ze, over de jaren heen, met eigen ogen heeft zien evolueren.
Van links naar rechts: dokter Jeanne, Véronique, directrice nursing Médiatrice (CNPK te Burundi)
Zij zijn de verantwoordelijken voor de dienst spoedopname.
Geestelijke gezondheidszorg in de Westerse wereld en in Afrika
Veronique: “Psychiatrische patiënten zijn psychisch zeer kwetsbare mensen, die in een acute of chronische situatie verkeren en hulp nodig hebben, maar waarbij je niet kan meten of onderzoeken wat er precies aan de hand is. Een algemeen geldende handleiding bestaat niet; niet in Afrika en niet in België.
Alleen is het in Afrika nog moeilijker omdat daar weinig specialisten zijn. Wist je dat de meeste Afrikaanse landen slechts beschikken over één psychiater per 500.000 inwoners, terwijl de WHO één psychiater per 5.000 mensen aanbeveelt? De artsen die er zijn, zijn voornamelijk algemeen geneesheren. En omdat er zo weinig artsen zijn, moeten verpleegkundigen vaak de taak van dokters overnemen. Reken daar nog eens bij dat de opleiding in Afrika rond deze thematiek weinig tot niet aanwezig is, en je begrijpt meteen waarom de noden ginder nog hoger liggen.”
Wij kunnen geen stethoscoop, bloeddrukmeter of scanner gebruiken om de juiste diagnose te stellen. Wij moeten het hebben van communicatie, skills, observatie, interdisciplinair overleg om zo tot een therapeutisch plan te komen.
Interdisciplinair overleg in Ngozi (één van de neuro-psychiatrisch centra in Burundi)
Veronique: “In België en in Afrika zien we dezelfde pathologieën (psychose, manie, depressie, alcoholverslaving,…), alleen worden ze in Afrika vaak minder snel medisch aangepakt– onder andere omdat mensen vaak eerst hun heil zoeken bij traditionele genezers. Het is pas in een later stadium, wanneer men bang wordt of wanneer de zieke gevaarlijk wordt voor zichzelf of voor de maatschappij dat men hen naar een psychiatrisch ziekenhuis brengt.”
Nieuwe diensten in neuro-psychiatrische centra in Burundi en DR Congo
Veronique: “Tijdens onze laatste zendingen hebben we spoedopnames opgericht in de 4 neuro-psychiatrische centra. Dit is een grote stap vooruit. Het team van spoed onthaalt elke nieuwe patiënt en dient uitgebreide eerste zorgen toe. Elke casus wordt multidisciplinair besproken en de patiënt krijgt de juiste medicatie toegediend. De familie – die vaak erg aangedaan is – wordt opgevangen en krijgt de nodige uitleg over hoe hun familielid na de behandeling verder te verzorgen. We merken een veel grotere betrokkenheid na ontslag. Sinds de spoeddienst er is, worden minder mensen verstoten door hun naasten.”
Het spoedteam staat voor de ingang van de spoeddienst van Ngozi (één van de neuro-psychiatrisch centra in Burundi)
Veronique: Concreet verblijft de patiënt gemiddeld 48 uur op spoed en gaat hij van daaruit naar een behandelafdeling of kan hij zelfs naar huis. In het CNPK te Bujumbura geldt dit laatste voor maar liefst 20% van de patiënten. Dit kan omdat hun crisis – door toediening van de juiste medicatie – hanteerbaar is geworden.
Nog veel werk voor de boeg
Veronique: “Psychiatrische patiënten beter en beter kunnen helpen, dat is mijn missie. Dit zijn de twee voornaamste oplossingen die ik hiervoor zie:
Ten eerste zou er meer ingezet moeten worden op een betere en meer bereikbare opleiding tot psychiater en psychiatrisch verpleegkundige. Het feit dat je je noch in Congo, noch in Burundi kan specialiseren in de geestelijke gezondheidszorg is een enorm struikelblok. Wie deze studie wil aanvangen, gaat veelal naar België, Senegal, Rwanda of Zwitserland. Bovendien is studeren duur; wanneer je niet tot de begoede klasse behoort, kan enkel een beurs soelaas bieden.
Daarenboven is het belangrijk om in de toekomst nog meer multidisciplinair te werk te gaan. Een psychiatrische patiënt kan je slechts helpen door te kijken naar de mens in zijn totaal. Je mag niet enkel zijn symptomen zien en behandelen, maar je moet je ook afvragen: “Hoe leeft hij thuis? Is hij eenzaam of heeft hij een sociaal vangnet? Hoe is zijn financiële situatie? Is hij godsdienstig/spiritueel?,…“ Je kan hier niet één punt uithalen en dat aanpakken, want dat helpt niet. En om dat adequaat te kunnen doen, moet je in team werken.
Volgens mij worden mensen, eender waar ter wereld, niet graag geconfronteerd met dingen die we niet kunnen oplossen. En daar ligt net het probleem van de psychiatrie; wij kunnen niet altijd mooie resultaten voorleggen. Mensen zijn en blijven vaak erg kwetsbaar en we kunnen vaak enkel de pijn verzachten. Net daarom is het mijn missie om mij voor deze patiënten te blijven inzetten, zowel in België als in Afrika.
